Wykładnia oświadczeń woli i umów

Ogólne reguły wykładni oświadczeń woli (umów) zawiera przepis art. 65 k.c. W uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 29 czerwca 1995 r. Sąd Najwyższy przyjął na tle przywołanego przepisu tzw. kombinowaną metodę wykładni (OSNC 1995, Nr 5, poz. 16), co następnie potwierdził w kolejnych orzeczeniach (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1997 r., I CKN 825/97, OSNC 1998, Nr 5, poz. 85). Metoda ta przyznaje pierwszeństwo, w wypadku oświadczeń woli składanych innej osobie, temu znaczeniu oświadczenia woli, które rzeczywiście nadały mu strony w chwili jego złożenia (subiektywny wzorzec wykładni). Wskazane jest zatem przyjmowanie takiego sensu oświadczenia woli, które uwzględnia logikę całego tekstu, który je wyraża (kontekst słowny). Niezależnie od powyższego, z art. 65 § 2 k.c. wynika nakaz kierowania się przy wykładni umowy jej celem, przy czym nie jest konieczne, aby był to cel uzgodniony przez strony, wystarczy cel zamierzony przez jedną stronę, który jest wiadomy drugiej. Argumenty językowe (gramatyczne) schodzą w tym wypadku na drugi plan, ustępując argumentom odnoszącym się do woli stron, ich zamiaru i celu.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, zgodnie z którym wykładnia oświadczeń woli powinna uwzględniać stosownie do art. 65 § 2 k.c. – rzeczywistą wolę stron. W tym celu należy zbadać nie tylko konkretne postanowienia określonej umowy, ale dokonać analizy jej całości. Innymi słowy wskazane jest przyjmowanie takiego sensu oświadczenia woli, które uwzględnia logikę całego tekstu (kontekst umowny), z wielu patrz: postanowienie SN z 29.5.2018 r., II CSK 42/18.

Ponadto, dla stwierdzenia zgodnej woli stron mogą mieć znaczenie ich wcześniejsze i późniejsze oświadczenia oraz zachowania, czyli kontekst sytuacyjny. Wykładnia oświadczeń woli stron umowy wymaga uwzględnienia wzajemnych relacji między postanowieniami tej umowy (por. m.in. wyroki SN z 5.7.2013 r., IV CSK 1/13; postanowienie SN z 14.10.2016 r., I CSK 631/15; wyrok SN z 16.3.2018 r., IV CSK 106/17). Ponadto, Sąd Najwyższy zwróca uwagę, że przy dokonywaniu wykładni umów uwzględnić należy relewantne w okolicznościach sprawy przesłanki, o których mowa w art. 65 § 1 k.c.