Składki ZUS, korzystny wyrok SN

ZUS nie  jest uprawniony do weryfikowania deklarowanych przez prowadzących działalność gospodarczą podstaw wymiaru składek, tak uznał Sąd Najwyższy, Izba kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych w wyroku z z 2 marca 2023 r., sygn. akt II NSNc 107/23. Sprawa dotyczyła okresu 2015-2019.

W wypadku działalności gospodarczej – obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i ich wysokość nie są powiązane z osiągniętym faktycznie przychodem, lecz wyłącznie z istnieniem tytułu ubezpieczenia i zadeklarowaną przez ubezpieczonego kwotą, niezależnie od tego, czy ubezpieczony osiąga przychody i w jakiej wysokości.

Po stronie osoby prowadzącej pozarolniczą działalność istnieje zatem uprawnienie do zadeklarowania w granicach zakreślonych ustawą dowolnej kwoty jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. I wobec tego sposób w jaki realizuje to uprawnienie zależy wyłącznie od jej decyzji.

Ingerencja w tę sferę jakiegokolwiek innego podmiotu jest niedopuszczalna, chyba że ma wyraźne umocowanie w przepisach. Kompetencji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do dokonywania ocen w zakresie sposobu wykonywania przez ubezpieczonego jego prawa nie można się zatem ani domyślać, ani wywodzić ich wyłącznie „z kardynalnych wartości i zasad obowiązującego systemu ubezpieczeń społecznych.

W rezultacie uchylono niekorzystny dla przedsiębiorcy wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 7 grudnia 2021 r., sygn. akt III AUa 1124/20, utrzymujący w mocy wyrok Sądu Okręgowego w Lublinie z 29 września 2020 r., VIII U 617/20, którym oddalono odwołanie ubezpieczonej od decyzji ZUS.

Co ciekawe wyrok SN zapadł w wyniku skargi nadzwyczajnej wniesionej przez Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców.

Skarga nadzwyczajna służy eliminowaniu z obrotu prawnego prawomocnych orzeczeń sądowych obarczonych wadami o fundamentalnym znaczeniu, w szczególności wadami przesądzającymi o naruszeniu Konstytucji RP. Uwzględnienie tego szczególnego „wentyla bezpieczeństwa” dotyczy tylko takich prawomocnych orzeczeń, które są nie do pogodzenia z podstawowymi zasadami demokratycznego państwa prawnego, nie zaś błędów formalnych orzeczenia.