Prawo karne a podatki. Ważny wyrok ETPC

Organy podatkowe muszą pamiętać o konieczności działania zgodnie z zasadami domniemania niewinności oraz poszanowania własności – wynika z wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPCz) z 23 października 2014 roku. ETPCz podkreślił, że odpowiednie artykuły Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności mają zastosowanie również do procesu egzekwowania podatków.

Trybunał wyraźnie zaznaczył, organy podatkowe są zobowiązane postępować zgodnie z art. 6, ust. 2 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Związane są również zasadą poszanowania własności, która została zapisana w art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji – jak stwierdził Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 23 października 2014 r. w sprawie Melo Tadeu v. Portugal (27785/10).

Skarga do Trybunału została wniesiona przez obywatelkę Portugalii. Kobieta nie chciała zapłacić należności podatku za podmiot, w którym była zatrudniona. Organ podatkowy uznał ją za osobę „faktycznie kierującą” i współodpowiedzialną za należności podatkowe podmiotu, w którym pracowała i posiadała udziały. Skarżąca twierdziła natomiast, iż co prawda rzeczywiście udziały posiadała, lecz nie odpowiadała za prowadzenie firmy i była tylko zwykłą pracownicą, więc nie może być współodpowiedzialna za długi spółki. Portugalski sąd karny orzekł, że skarżąca nie odpowiada za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w której posiadała udziały, i uniewinnił ją od zarzucanych jej przestępstw podatkowych. Portugalski organ podatkowy nie uwzględnił jednak wyroku sądu karnego i zobowiązał skarżącą do zapłaty zobowiązań podatkowych spółki z tytułu podatku dochodowego, opłaty skarbowej i podatku VAT od usług świadczonych przez spółkę. Natomiast, jak potwierdził Trybunał, zasada prawdy materialnej nie działa jednostronnie i nie oznacza jedynie obowiązków podatnika względem państwa, lecz także oznacza obowiązki państwa względem podatnika – w tym uwzględnianie faktów ustalonych przez sądy karne. W tym wypadku administracja podatkowa ewidentnie, na niekorzyść podatnika, nie tylko zignorowała udowodnione w toku postępowania karnego fakty, lecz także – rzucając podejrzenia wobec skarżącej – bezpośrednio naruszała domniemanie niewinności.

Z praktyki wynika, że polskie organy podatkowe nie tylko nie kierują się zasadą zaufania organu podatkowego do podatnika, lecz także często zapominają o tym, że są one związane zasadą domniemania niewinności (choć pamiętać należy, iż na gruncie prawa podatkowego funkcjonuje ona w postaci zasady in dubio pro tributario), będąc jej elementem składowym. W tym kontekście wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka będzie miał ogromne znaczenie dla polskich Podatników.