Zakaz wstecznego stosowania wobec oskarżonego kary nieznanej ustawie – wyrok TK

W dniu 12 maja 2015 roku Trybunał Konstytucyjny rozpoznał połączone skargi konstytucyjne K. N., T. P., K. S. dotyczące nowelizacji kodeksu karnego wykonawczego (surowsza kara zastępcza niż w orzeczeniach zapadłych pod rządami poprzedniej ustawy). Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 10 ust. 1 w związku z art. 1 pkt 30 ustawy z 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw jest niezgodny z art. 2 i art. 42 ust. 1 Konstytucji RP.

Wynikający z art. 42 ust. 1 Konstytucji RP zakaz wstecznego stosowania wobec oskarżonego kary nieznanej ustawie obowiązującej w czasie popełnienia czynu stanowiącego podstawę jego odpowiedzialności represyjnej odnosi się nie tylko do kary zasadniczej. Nie ma podstaw, aby poza zakresem tej gwarancji konstytucyjnej pozostawała kara zastępcza – stwierdził Trybunał Konstytucyjny.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że gwarancja wynikająca z art. 42 ust. 1 Konstytucji RP odnosi się do postępowania wykonawczego. Wynikający z ww. przepisu ustawy zasadniczej zakaz wstecznego stosowania wobec oskarżonego kary nieznanej ustawie obowiązującej w czasie popełnienia czynu stanowiącego podstawę jego odpowiedzialności represyjnej odnosi się nie tylko do kary zasadniczej. Nie ma podstaw, aby poza zakresem tej gwarancji konstytucyjnej pozostawała kara zastępcza. Niedopuszczalne byłoby omijanie gwarancji wyrażonej w art. 42 ust. 1 Konstytucji RP przez uregulowanie, które przewiduje, że kara prawomocnie orzeczona z poszanowaniem nakazów wynikających z tej gwarancji podlegałaby w postępowaniu wykonawczym modyfikacjom nie respektującym tych nakazów. Zakwestionowane uregulowanie jest zatem niezgodne z zasadą nulla poena sine lege (oznaczającą, że nie ma kary bez ustawy) gwarantowaną przez art. 42 ust. 1 Konstytucji RP .

Ponadto zdaniem TK, orzeczenie o niezgodności zaskarżonego uregulowania z art. 42 ust. 1 Konstytucji RP w aspekcie wynikającej z tego przepisu zasady nulla poena sine lege implikuje jego niezgodność z art. 2 Konstytucji RP (ochrona zaufania obywateli do państwa i prawa, wynikająca z konstrukcji państwa prawnego).

źródło: www.trybunal.gov.pl

Przedmiotowe przepisy brzmiały:

art. 1 pkt 30) art. 65 otrzymuje brzmienie:

“Art. 65. § 1. Jeżeli skazany uchyla się od odbywania kary ograniczenia wolności lub nałożonych na niego obowiązków, sąd zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności. W razie gdy skazany wykonał część kary ograniczenia wolności, sąd zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności w wymiarze odpowiadającym karze ograniczenia wolności pozostałej do wykonania, przyjmując, że jeden dzień zastępczej kary pozbawienia wolności jest równoważny dwóm dniom kary ograniczenia wolności”.

Art. 10. 1. Przepisy w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą stosuje się również przy wykonywaniu orzeczeń, które stały się wykonalne przed dniem jej wejścia w życie.