Podsłuch w orzecznictwie ETPCz

Europejski Trybunał Praw Człowieka dalej „ETPCz” w wyroku z 15 stycznia 2015 roku uznał, iż niewystarczające uzasadnienie nakazu sądowego o niejawnej kontroli rozmów telefonicznych skarżącego naruszyło jego prawo do poszanowania życia prywatnego. Tak wynika z wyroku Trybunału z 15 stycznia 2015 r. w sprawie nr 68955/11, Dragojević przeciwko Chorwacji.

Skargę do Trybunału wniósł mieszkaniec Chorwacji, który był podejrzewany o przemyt narkotyków z Ameryki Łacińskiej (skarżący jest marynarzem). Prokurator prowadzący postępowanie zwrócił się do sądu o zezwolenie na podsłuch telefonu skarżącego – zezwolenie zostało wydane i było przedłużane trzykrotnie. Po dwuletnim postępowaniu przygotowawczym skarżący został postawiony w stan oskarżenia, a następnie skazany na dziewięć lat pozbawienia wolności. Przed sądem krajowym skarżący próbował bezskutecznie uzyskać wyłączenie dowodów zdobytych za pomocą podsłuchu telefonicznego na tej podstawie, iż użycie podsłuchu nie zostało dostatecznie dobrze uzasadnione i nie przysługiwały mu żadne gwarancje przed arbitralnością tej decyzji. Przed Trybunałem skarżący zarzucił naruszenie prawa do poszanowania życia prywatnego, chronionego w art. 8 Konwencji o prawach człowieka.

Trybunał przychylił się do tej argumentacji i stwierdził naruszenie art. 8 Konwencji. Niejawna kontrola rozmów telefonicznych bezsprzecznie stanowi ingerencję w poszanowanie życia prywatnego – tym samym musi towarzyszyć jej system gwarancji chroniący przed nadużyciami. Trybunał uznał, iż w omawianej sprawie gwarancje takie nie zostały zapewnione. Przede wszystkim postanowienia sądu uzasadniały zastosowanie tego środka jedynie poprzez odwołanie się do wniosku prokuratora oraz do ustawowego stwierdzenia, iż “śledztwo nie może być prowadzone w inny sposób”. Sąd nie wskazał na żadne szczegółowe okoliczności sprawy uprawdopodabniające popełnienie przez skarżącego czynów zabronionych, nie wziął pod uwagę również możliwości zastosowania innych, mniej inwazyjnych metod śledczych. Mimo iż praktyka ta była sprzeczna z orzecznictwem chorwackiego Trybunału Konstytucyjnego – gdzie wyraźnie wymaga się podania szczegółowych przesłanek stosowania podsłuchu telefonicznego oraz sądowej kontroli tego środka – to chorwacki Sąd Najwyższy utrzymał w mocy postanowienia sądowe wydane w tej mierze w sprawie skarżącego. ETPCz nie mógł zaakceptować takiej niekonsekwencji. Poza tym, sądy krajowe, rozpatrując zarzut skarżącego dotyczący niezgodności z prawem zaskarżonych środków, odniosły się jedynie do tego, czy uzyskane w ten sposób materiały mogły zostać dopuszczone w charakterze dowodów w postępowaniu karnym. Tymczasem ocenie powinna była zostać poddana również kwestia arbitralności ingerencji w prawo do prywatności skarżącego. Analiza taka nie miała jednak miejsca. Wszystkie te okoliczności sprawiły, iż Trybunał bez wahania uznał naruszenie praw skarżącego z art. 10 Konwencji.

Przypomnijmy, iż polski Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 30 lipca 2014 roku stwierdził, że przepisy o podsłuchach są sprzeczne z Konstytucją RP, bo krótko mówiąc są nieprecyzyjne, sygn. akt K 23/11. Nieprecyzyjność przepisów dotyczących podsłuchów oraz brak niezależnego organu kontrolującego zasadność sięgania przez policję i służby specjalne po billingi – to główne przesłanki uznania tych regulacji za niekonstytucyjne. Jak podkreślono w w/w wyroku, nie jest dopuszczalne w demokratycznym państwie prawnym rejestrowanie całokształtu aktywności jednostki. To narusza konstytucyjne gwarancje i prawa podstawowe – wskazał Trybunał.

W prawie polskim regulacja związana z kontrolą i utrwalaniem rozmów znajduje się w kodeksie postępowania karnego (art. 237 i nast. k.p.k.) oraz w ustawach szczególnych. Przepisy obowiązujące w Polsce uprawniają dziesięć służb (tj. Policja, Straż Graniczna, Urząd Kontroli Skarbowej, Służba Celna, Żandarmeria Wojskowa, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencja Wywiadu, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Służba Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służba Wywiadu Wojskowego) do uzyskiwania od operatorów danych telekomunikacyjnych, czyli informacji, do kogo należy numer telefonu komórkowego, wykazów połączeń, danych o lokalizacji telefonu oraz numeru IP komputera.

źródło: www.lex.pl